🧠 Psychologie van het geluk

Disclaimer: Gepubliceerd in Vreugde en Geluk Nieuwsbrief 2 / december 1993. Ondertussen veranderden wellicht de opvattingen over dit onderwerp en zou ik er anders over schrijven.

"Echt geluk is tamelijk goedkoop; en toch: hoeveel betalen wij niet voor namaak!" — Hosea Ballou

Wie de psychologische literatuur induikt, leest vooral informatie over allerlei ellende, en hoe je daar wat aan kan doen. Je moet echt heel goed zoeken, om iets tegen te komen over vreugde en geluk. Gelukkig komt daar verandering in, nu enkele vooruitstrevende psychologen bezig zijn met geluksonderzoek. Zij ontdekten dat gelukkige mensen een aantal eigenschappen gemeenschappelijk hebben. Die zetten we hier eens op een rijtje.

Hoge zelfachting

Gelukkige mensen mogen zichzelf.

Mensen die zichzelf mogen en accepteren, voelen zich goed over het leven in het algemeen. Het is zelfs zo, dat'positieve illusies' hierbij heel behulpzaam zijn.

Mensen voelen zich gelukkiger, naarmate ze meer de 'illusie' hebben dat ze goede mensen zijn, en dat ze meer verantwoorde lijk zijn voor hun goede daden, dan voor hun minder goede. Het blijkt je geluksgevoel te helpen, als je het idee hebt dat je je successen zelf schept, en dat dingen die misgaan, ergens anders door komen. Deze informatie strijkt misschien diverse mensen tegen de haren in, maar het blijkt een degelijke conclusie te zijn uit het onderzoek van diverse sociaal-psychologen.

Uit het onderzoek naar depressieve mensen was iets dergelijks ook al bekend: depressieven voelen zich verantwoordelijk voor van alles wat er misgaat (in hun eigen leven, en in de hele wereld), en voelen zich minderwaardig, vooral als ze zich vergelijken met anderen.

Optimisme

Gelukkige mensen zijn optimistisch ingesteld. Ze zien het glas van het leven als halfvol in plaats van half leeg. Optimisme is ook gezonder dan pessimisme. De afgestudeerden van Harvard University die in 1946 het meest pessimistisch waren, bleken in 1980 het minst gezond te zijn.

Optimisten hebben minder last van verkoudheid, keelpijn, griep, en herstellen beter van kanker en operaties. Mensen die vaak Ja' zeggen tegen het leven en anderen, ervaren meer vreugde dan 'nee-zeggers'. Overdreven optimisme zonder realiteitszin is natuurlijk ook weer niet goed. Het gaat erom dat er meer optimisme is dan pessimisme.

Extraversie

Keer op keer blijkt uit onderzoek dat extraverte, sociale, naar buiten gerichte mensen zich gelukkiger voelen dan introverte, in zichzelf gekeerde mensen. Extraverten zijn gewoon vrolijker. Ze trekken vaak ook meer plezierige dingen aan, zoals een huwelijk, goede baan, goede vrienden, en bevredigende sociale activitei-ten. Vaak hebben ze hechte relaties met partners, vrienden, familie, collega's en buren. Daardoor krijgen ze meer warmte en steun van anderen, wat hun innerlijk gevoel van welzijn weer voedt.

Je leven onder controle hebben

Gelukkige mensen geloven dat ze zelf het stuur in handen hebben, dat ze zelf hun noodlot beinvloeden. Ze hebben een sterk gevoel van beheersing over het leven. Dat is de conclusie van een onderzoek van Universiteit van Michigan. Het gering aantal mensen voor wie dat opgaat, ervaart buitengewoon positieve gevoelens van geluk.

Eén van de gebieden waarop dit geldt: tijdmanagement. Aan de ene kant heb je de mensen wie de tijd meestal door de vingers glipt, die de tijd doden (met tv-kijken, uitslapen, nietsen). Voor hen is de tijd ongevuld, open zonder verbintenissen, zij stellen veel uit en zijn inefficiënt. En blijven vaak met een leeg gevoel zitten. Voor gelukkige mensen is de tijd vaak gevuld, geplanned, vol mogelijkheden. Er zijn nog een aantal dingen die volgens de psychologen je geluk positief beinvloe-den.

Bevredigend werk

Zorg ervoor dat je bevredigend werk te doen hebt. Meer inkomen en bezittingen blijken niet of nauwelijks van invloed te zijn. In echte armoe is gelukkig zijn moeilijk, maar verder maken veranderingen in inkomsten weinig verschil uit voor het geluksniveau. Mensen die meer verdienen, voelen zich volgen de onderzoekers nauwelijks gelukkiger dan anderen.

Tijdens jaren waarin de gemiddelde inkomens enorm stegen, waren er geen stijgingen meetbaar in geluksgevoelens.

Tevredenheid met je werk en inkomen is veel belangrijker dan de hoogte van het inkomen. Geluk is niet zozeer krijgen wat je wilt, maar meer: willen wat je hebt.

Maak gelukkig-zijn tot prioriteit

De meeste mensen zijn zo druk bezig met àndere dingen, dat ze geen tijd hebben voor vreugde en geluk. Concreet tijd inplannen voor alledaagse pleziertjes (regelmatig je favoriete leuke dingen doen), brengt aanzienlijk veranderingen teweeg in je algehele geluksgevoel.

Onderzoek (eventueel met hulp van een soort logboek) wat je fijn vind om te doen, en zorg ervoor dat je dat vaker doet!

Hierbij is het ook belangrijk om regelmatig nieuwe dingen te doen, in plaats van steeds hetzelfde te herhalen. Váák kleine pleziertjes ervaren is van meer invloed dat sporadisch iets heel fijns.

Alle beetjes helpen

Van een aantal activiteiten is onderzocht dat ze effect hebben, al duurt dat maar 15 minuten, zoals: affirmeren (positieve dingen tegen jezelf zeggen), kijken naar grappige films, elkaar plezierige gebeurtenissen vertellen, glimlachen. Het effect van deze activiteiten is van korte duur, maar als je ze veelvuldig doet, hebben ze natuurlijk meer invloed.

Wat kun je ermee in het dagelijks leven?

Wat kun je - op basis van deze informatie - nou concreet DOEN om gelukkiger te worden? Het lijkt niet makkelijk om zomaar allerlei persoonlijke eigenschappen (zoals introvert zijn) te veranderen. Veel mensen denken dat hun (in het verleden opgebouwde) persoonlijke eigenschappen bepalend zijn voor hun gedrag. Maar het omgekeerde is ook waar. Via je gedrag kun je je persoonlijke eigenschappen veranderen...

Stel je wilt wat optimistischer, extraverter en blijer zijn. Een goede strategie, zegt een van de onderzoekers: doe het! Ga niet zitten wachten tot je je zo voelt, maar handel alsof je naar buiten gericht bent.
Doe alsof je geniet. Dit lijkt op advies om 'onecht' te zijn, maar het is bedoeld als methode om een nieuwe 'rol' aan te leren. Heb je lang genoeg de rol gespeeld van 'gemiddelde neuroot' of'niet-zo-gelukkige-massamens'? Dan kun je je oefenen om de rol te spelen van blijo', optimist, of levensgenieter. In het begin voelt het misschien onecht, maar naarmate je de smaak te pakken krijgt, ga je het steeds meer belichamen. Hoe vaker je het doet, hoe makkelijker het je afgaat. Spontaan ga je het leven...

Geraadpleegde literatuur:

M. Argyle, The psychology of happiness, Methuen, 1987.
E. Diener, The social psychology of subjective well-being, Pergamon Press.
D.G. Myers, The pursuit of happiness: who is happy - and why, William Morrow and Company, 1992.

Vragen rondom vreugde en geluk

Disclaimer: Gepubliceerd in Vreugde en Geluk Nieuwsbrief 3 / maart 1994. Ondertussen veranderden wellicht de opvattingen over dit onderwerp en zou ik er anders over schrijven.

Zijn gelukkige mensen beter af en gezonder dan ongelukkige mensen?

Een paar jaar geleden is er aan de Erasmusuniversiteit een symposium gehouden over de effecten van geluk. Gelukkige mensen zijn op diverse punten inderdaad 'beter af'. Dat bleek uit diverse wetenschappelijke onderzoeken (van o.a. gerontologe Dorly Deeg, socioloog Ruut Veenhoven, psycholoog Brenner, dr. H. Verkley, en anderen). Wat voorbeelden:

Gelukkige, tevreden mensen leven duidelijk langer dan anderen.
Het lichamelijke afweersysteem van gelukkige mensen werkt beter, waardoor ze minder last hebben van infecties.
Bij mensen die zich down voelen, nemen de gezondheidsklachten toe.
Een optimistische levensinstelling heeft een positieve invloed op het herstel van een aantal ziekten.
Gelukkige mensen hebben meer vrienden en komen minder vaak alleen te staan.
Gelukkige werklozen hebben meer kans om weer aan het werk te komen, dan ongelukkige werklozen.

Is het niet heel idealistisch en egoïstisch om met vreugde en geluk bezig te gaan, als er nog zoveel ellende is in de wereld?

Veel mensen vragen zich dat af. Je kunt er ook zó tegenaan kijken: de meeste ellende ontstaat doordat mensen zich niet gelukkig voelen. Vanuit ongelukkig-zijn (onvrede, frustratie, verveling, enzovoort) gaan mensen bekvechten, ruziën, stelen, enzovoort. Wil je daar iets aan veranderen, zorg dan dat je eerst zelf gelukkiger wordt. En geef het dan door.

De Vreugde- en Gelukclub stelt dat er een vloedgolf van vreugde en geluk door Nederland en de wereld gaat. Zijn er meerdere organisaties en activiteiten die daarop wijzen?

In Canada is de 'Well Person's Club' opgericht als steungroep voor mensen die gelukkig, gezond en positief zijn en dat willen blijven.
Japan heeft sinds 1986 een 'Instituut voor onderzoek van menselijk geluk'.
Het maandblad 'Opzij' publiceerde in 1990 een themanummer over geluk.
Binnen de gezondheidszorg ontstaan langzaam maar zeker organisaties die zich inzetten voor meer vreugde, plezier en humor bij patiënten. In diverse ziekenhuizen werken nu 'Cliniclowns' om patiënten op te vrolijken. In Engeland is een 'Lachkliniek' opgericht.
De Verenigde Staten telt tientallen organisaties die bezig zijn met het onderzoeken en onderwijzen van 'therapeutische humor'. (Daarbij gaat het meer om het aanleren van een vrolijke en humoristische levenshouding, dan om moppen vertellen of 'leuk' doen).
Tientallen psychologen, psychotherapeuten, psychiaters en sociologen publiceerden de laatste jaren over vreugde en geluk. Dus er is wel degelijk wat aan 't gebeuren!

In Nieuwsbrief 2 stond dat 'Leven in vreugde' van Roman als cursusboek gebruikt wordt. Maar ik houd niet van 'gechannelde' boeken... Kan ik tóch meedoen met de cursussen en de club?

Dit was het boek waardoor de grondlegster van de club geinspireerd werd. Maar dat betekent niet dat dit het énige goede boek over vreugde en geluk is. De informatie die het bevat, is - wat ons betreft - belangrijker dan de bron ervan. Er zijn een paar honderd andere boeken over hetzelfde thema. Van filosofen, psychologen, sociologen, therapeuten, spirituele leraren, religieuzen, channels, trainers, journalisten, en anderen.

De informatie van al deze schrijvers komt vaak ongeveer op hetzelfde neer en/of vult elkaar aan. Natuurlijk heeft iedere schrijver een eigen benadering, die een eigen publiek aanspreekt. Ons advies: doe gewoon mee, haal uit de cursus en het boek wat erin zit, en als er meer of andere informatie nodig is, haal die dan ergens anders vandaan.

Hoe kun je vreugdevol leven, als je erg ziek bent of veel lichamelijke pijn hebt?

Wie gezond is, kan een heleboel activiteiten ondernemen om zich gelukkiger te voelen. Bij ziekte en pijn is die mogelijkheid beperkter.

In zo'n situatie is het vaak onmogelijk om je geluk 'van buiten' te halen, omdat je nauwelijks 'naar buiten' kunt. Het 'grove' zintuigelijke genieten neemt af, en dit is de grote uitdaging om subtielere vormen van vreugde te onderzoeken en te ontwikkelen.

Je kunt ziekte zien als een vijand om tegen te vechten, of als een leerproces. Waarin je kunt leren om meer te genieten van je stille 'zijn' dan van het actieve 'doen'. Waarin je kunt ontdekken dat er meer is in het leven dan alleen maar een gezonde geest en gezond lichaam.

Je kunt leren genieten van heel simpele dingen als: ademen, inslapen, dromen, ruimte, kleine bewegingen, dankbaarheid, loslaten, overgave; gedachtenloos, vredig en stil zijn; mediteren, contempleren, visualiseren, liefdevolle aandacht, enz.

Wie hier mee praktisch aan de slag wil, zou de handboeken van Steven Levine kunnen gebruiken. Hij heeft erg veel praktische ervaring op dit gebied. (Titels o.a.: 'Bewust leven, bewust sterven', 'Healing into life and death', Servire).

Het lijkt wel alsof sommige mensen niet gelukkig willen zijn. En alsof ik juist dat soort mensen om me heen heb... Met allerlei problemen, noden, en toestanden. Dat kost me heel veel tijd, en soms ben ik er doodop van. Toch heb ik er moeite mee om ze los te laten. Als iedereen dat zou doen, en alleen met z'n eigen geluk bezig gaat, waar moeten die mensen dan heen?

Als je bezig bent om steeds meer vreugde te ontwikkelen, dan is het heel belangrijk dat je nagaat waaraan je tijd, energie en aandacht besteedt. Van alles doen zónder dat je er je er echt vervuld bij voelt: dat is een patroon dat we vaak járenlang gedachtenloos hebben opgebouwd. Maar je kunt er voor kiezen om dat patroon te doorbreken. Je kunt je voornemen om te blijven omgaan met dezelfde mensen, maar op een vreugdevolle manier.

De uitdaging dan: hoe kan ik zelf vreugdevol, liefdevol, aandachtig zijn en blijven, zónder dat ik overstelpt word door de ellende van de ander. Je kunt jezelf daarin trainen.

Maar als je tijdens bepaalde contacten steeds weer géén vreugde ervaart, en als de ander er eigenlijk ook niets vreugdevoller op wordt, dan heb je het volste recht om je af te vragen:

Is dit contact nog wel zinvol?
Doe ik dit uit een gevoel van "verplichting', omdat het moet, hoort, altijd zo was?
Of doe ik het in vrijheid, omdat het mij (en de ander) vreugde geeft?
Als ik blijf omgaan met die ander terwijl ik er (nu) zelf geen plezier aan beleef, ben ik dan wel liefdevol voor mezelf?

Als je dan besluit om de intensiteit en duur van dergelijke contacten te verminderen, hoef je ze nog niet uit je hart te zetten! En ter geruststelling: er zullen altijd mensen zijn die wél plezier hebben in dat soort contacten.

Ik heb een rotjeugd gehad, die me nog steeds dwars zit. Hoe kun je vanuit zơn situatie vreugdevol worden?

Wat 'tijd' betreft, zitten we allemaal in hetzelfde schuitje: iedereen heeft een verleden. Het gaat erom te leren leven in het Nú.

Neem deze besluiten: juist voor mij, met mijn verleden, is het belangrijk míjn geluk niet nog langer uit te stellen. Ik ga leven in vreugde. Niet láter, niet morgen, niet 'als ik mijn verleden verwerkt heb', niet als dit... als... als..., maar vandaag, NU.

🔝

#psyche #publicaties